Ý nghĩa phong tục cúng ông Táo hằng năm

Người Việt Nam tin rằng, ông Táo (ông Công) là người cai quản bếp núc trong gia đình, mỗi năm đến ngày 23 tháng chạp, chúng ta sẽ chuẩn bị buổi lễ tiễn đưa ông Táo lên Trời để báo cáo những việc tốt, xấu trong một năm qua.  

Ông Táo (ông Công) là ai?

Theo dân gian Việt Nam, thì sự tích ông Táo có rất nhiều dị bản nhưng có lẽ phổ biến nhất là câu chuyện về gia đình một vợ - hai chồng. Theo giáo sư Trần Ngọc Thêm trong Cơ sở Văn hóa Việt Nam, ngày xưa có hai vợ chồng nghèo khổ, sau một năm mất mùa, người chồng phải đi làm ăn xa, nhiều năm bặt tin không về. Người vợ để tang chồng, sau đó nối duyên với một người đã cưu mang nàng.

Một ngày kia, trong khi người chồng mới đi vắng, người chồng cũ bỗng trở về. Lúc này, người vợ chỉ biết ôm chồng cũ khóc than rồi đem cơm rượu cho ăn. Sợ điều tiếng, người vợ bảo chồng cũ ra đống rơm núp tạm. Người chồng mới về nhà, vào bếp lấy tro bón ruộng nhưng không có, bèn đốt đống rơm, vô tình giết người chồng cũ.

Thấy chồng cũ chết oan uổng trong đống rơm, người vợ thương xót nên nhảy vào lửa cùng chết. Người chồng mới thấy vậy, thương vợ nên cũng nhảy vào lửa chết theo dù chưa hiểu đầu đuôi câu chuyện.

Trời thấy ba người sống đầy tình nghĩa nên để họ được gần nhau mãi mãi và để lửa luôn đốt nóng tình yêu của họ. Trong bộ ba đó, người chồng mới là Thổ Công trông nom việc trong bếp, người chồng cũ là Thổ Địa trông coi việc trong nhà và người vợ là Thổ Kỳ trông coi việc chợ búa.

Ý nghĩa của phong tục cúng ông Táo

Người Việt Nam thường làm lễ tiễn ông Công ông Táo rất thịnh soạn vì theo họ Táo quân là thần quyết định sự may rủi của cả gia đình, bên cạnh đó còn bảo vệ gia đình bình yên, hòa thuận. Phong tục này mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, sau đó mới đến ý nghĩa thờ ông Công ông Táo chuyên cai quản việc bếp núc.

Nghi lễ cúng ông Táo

Trong phong tục cúng ngày ông Công ông Táo, lễ vật cúng gồm: mũ ông Công ba chiếc (hai mũ đàn ông và một mũ đàn bà). Chiếc mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn; mũ dành cho Táo bà thì không có cánh chuồn. Ngoài ra còn có: cá chép, hương, đèn nến, lọ hoa tươi, đĩa ngũ quả tươi.

Tùy theo từng gia cảnh, ngoài các lễ vật chính kể trên, người ta làm thêm mâm cỗ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng…) hoặc lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc…) để tiễn Táo quân.

Những lưu ý khi cúng ông Táo

- Cần chuẩn bị cúng ông Táo trước 12h trưa ngày 23 tháng chạp

- Đặt mâm cũng tại nơi nghiêm trang, sạch sẽ nhất trong nhà

- Không nên cầu xin sung túc, tài lộc. Chỉ khấn xin những điều tốt đẹp, an lành cho gia đình

- Thả cá chép từ từ ở mép nước sông (hồ). Đặc biệt, không ném nguyên túi nilon xuống nước để tránh gây ô nhiễm môi trường.